Astigmat Nedir? Astigmat Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Astigmat, günümüzde milyonlarca insanı etkileyen en yaygın göz kırma kusurlarından biridir. Gözdeki kornea veya lensin şeklinin mükemmel yuvarlak olmaması sonucu ortaya çıkan bu problem, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde bulanık ve çarpık görmeye yol açar. Erken yaşlardan itibaren etkisini gösterebilen astigmat; okuma, araç kullanma veya ekrana bakma gibi temel aktiviteleri zorlaştırabilir.

Astigmat Nedir?

Astigmat, gözün kornea veya lens yapısındaki düzensizlikten kaynaklanan bir kırma kusurudur. Normalde ışık kornea ve lens aracılığıyla tek bir noktada odaklanır; ancak astigmatta bu odak noktası birden fazla olur ve görüntü bulanık, çarpık algılanır. Genellikle doğuştan gelen bu durum her iki gözde farklı derecelerde gelişebilir ve miyop ya da hipermetropla birlikte görülebilir. Gözlük, kontakt lens veya cerrahi yöntemlerle düzeltilebilir.

Astigmat görülme sıklığı Türkiye’de 7-14 yaş grubunda %26-36 oranında bildirilmişken Dünya genelinde bu oran %11 ile %44 aralığındadır. Ayrıca 55 yaşından sonra astigmat görülme oranlarında tekrar bir artış olmaktadır.

Astigmat Göz Hastalığının Anatomik Temelleri

Astigmatın temel nedeni, korneanın ideal yuvarlak formda olmamasıdır. Kornea oval ya da düzensiz bir eğime sahip olduğunda ışık kırılması bozulur. Ayrıca lensin düzgün olmaması veya esnekliğini yitirmesi de bu duruma katkıda bulunabilir. Genetik faktörler, travmalar veya cerrahi müdahaleler sonucu da gelişebilir.

Kornea ve Lens Eğriliğindeki Düzensizlikler

Korneanın yatay ve dikey eksenlerinde farklı eğrilme miktarına sahip olması astigmatın en belirgin nedenidir. Lens kaynaklı simetri bozukluklarında ise “lental astigmat” oluşur. Bu düzensizlikler, refraktif gücün farklı olmasına ve görüntünün birden fazla odakta toplanmasına yol açar. Kornea topografisi testi ile astigmatın hangi eksende ve ne kadar şiddetli olduğu belirlenebilir.

Astigmatizmada Işık Kırılması Nasıl Etkilenir?

Astigmatizmada ışık ışınları retinada tek bir nokta yerine iki farklı odak hattı oluşturur. Bu durum hem yakın hem de uzak mesafede bulanık ve çarpık görmeye yol açar. Çizgiler eğri veya dalgalı algılanabilir, ışık kaynaklarında gölgelenme ya da çift görüntü görülebilir.

Normal Göz ile Astigmatlı Göz Arasındaki Farklar

Normal gözde kornea ve lens tüm meridyenlerde eşit kırıcılığa sahiptir. Astigmatlı gözde ise bu düzen bozulur, görsel netlik azalır, kontrast algısı zayıflar. Harfler, çizgiler veya şekiller bulanık görünür. Bu durum göz yorgunluğu, baş ağrısı ve uzun süreli odaklanma güçlüğüne neden olabilir.

Astigmatın Belirtileri ve Tanı Yöntemleri

Astigmatın belirtileri arasında bulanık veya çarpık görme, göz yorgunluğu, ışık saçılması ve baş ağrısı yer alır. Belirtiler astigmat derecesine göre değişir. Erken tanı için düzenli göz muayeneleri yapılmalıdır. Optik testler ve kornea topografisi ile kesin tanı konulabilir.

Astigmat ve Baş Ağrısı

Astigmat, göz kaslarının sürekli odaklanma çabası nedeniyle baş ağrısına neden olabilir. Özellikle uzun süre ekrana bakmak veya okumak bu durumu artırır. Baş ağrısı genellikle alın ve şakak bölgesinde hissedilir. Çocuklarda ders başarısında azalma ve dikkat dağınıklığı erken belirtiler arasında olabilir.

Astigmatlı Göz Nasıl Görür?

Astigmatlı göz, hem yakın hem de uzak mesafede bulanık ve gölgeli görüntüler algılar. Nesnelerin kenarları çarpık, çift veya saçılmış görünür. Derece yükseldikçe netlik kaybı artar. Miyopik astigmatta uzak, hipermetropik astigmatta yakın görüş daha fazla bozulur. Karma tipte ise tüm mesafeler etkilenir.

Astigmat Testi ve Göz Muayenesi Süreci

Astigmat tanısında refraksiyon testi, çizgili testler ve korneal topografi kullanılır. Bu testlerle astigmatın yönü, derecesi ve tipi belirlenir. Testler ağrısızdır ve kısa sürer. Çocuklarda ve risk grubunda yılda en az bir kez kontrol önerilir.

Gece Görüşü ve Işık Hassasiyeti Problemleri

Astigmatlı bireyler gece araç kullanırken far ve ışıkları dağınık veya parıltılı görebilir. Işık hassasiyeti artar ve detay algısı azalır. Uygun dereceli gözlük veya torik kontakt lens kullanımı bu sorunları azaltabilir. Gerekli durumlarda lazer tedavisi de uygulanabilir.

Astigmatın Nedeni ve Risk Faktörleri

Astigmat, genetik yatkınlık, travmalar, ameliyatlar veya kornea hastalıkları nedeniyle gelişebilir. Çoğunlukla doğuştandır ancak yaşlanmayla birlikte de ortaya çıkabilir. Düzenli göz muayenesi erken tanı ve etkin yönetim açısından önemlidir.

Genetik Faktörler ve Ailesel Geçiş

Ailede astigmat öyküsü bulunması, hastalığın görülme riskini artırır. Genetik geçişli vakalarda düzenli kontrollerle ilerleme yavaşlatılabilir. Çocuklar 3 yaşından itibaren göz taramasına götürülmelidir.

Göz Travmaları ve Ameliyat Sonrası Astigmat

Göze darbe veya cerrahi sonrası korneada şekil bozukluğu kalıcı astigmat oluşturabilir. Bu vakalarda özel lens, gözlük veya cerrahi tedavi gerekebilir. Doktor kontrolü iyileşmede kritik rol oynar.

Keratokonus ve Diğer Kornea Hastalıkları

Keratokonus, korneanın incelip öne doğru sivrilmesiyle oluşan ilerleyici bir hastalıktır ve düzensiz astigmatın başlıca nedenidir. Erken teşhis ve düzenli topografi takibi ilerlemeyi yavaşlatır. Bazı durumlarda kontakt lens veya kornea içi halka tedavisi uygulanabilir.

Yaşlanma ve Göz Yapısındaki Doğal Değişimler

Yaş ilerledikçe korneanın esnekliği azalır, lens yapısı değişir ve yeni astigmat vakaları ortaya çıkabilir. Düzenli muayenelerle bu değişimler kontrol altına alınabilir.

Astigmat Dereceleri ve Türleri

Astigmat, derecesine göre düşük (0.25–1.00), orta (1.00–2.00) ve yüksek (2.00 üzeri) olarak sınıflandırılır. Düşük derecelerde hafif bulanıklık, yüksek derecelerde belirgin görme kaybı yaşanır. Düzenli ve düzensiz tipleri mevcuttur.

Düşük, Orta ve Yüksek Dereceli Astigmat

Düşük dereceli astigmat genellikle fark edilmeden kalabilir, ancak uzun süreli ekran kullanımında yorgunluk ve baş ağrısı görülebilir. Orta ve yüksek derecelerde ise netlik kaybı belirginleşir ve gözlük veya torik lens kullanımı gerekebilir.

Miyopik, Hipermetropik ve Karma (Miks) Astigmat

Miyopik astigmatta uzak, hipermetropik astigmatta ise yakın görüş bozulur. Karma astigmat tipinde her iki mesafe de etkilenir. Her tip için farklı diyoptri hesaplamaları yapılır.

Düzenli ve Düzensiz Astigmat

Düzenli astigmat gözlük veya lensle kolayca düzeltilir. Düzensiz astigmatta ise kornea bozuklukları nedeniyle özel lens veya cerrahi gerekebilir.

Astigmat Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Astigmat tedavisi; hastanın yaşı, astigmat derecesi ve yaşam tarzına göre planlanır. Gözlük ve kontakt lensler, en yaygın kullanılan seçeneklerdir. Lazer cerrahisi (LASIK, PRK vb.) 6 diyoptriye kadar astigmatı kalıcı olarak düzeltebilir. Uygun adaylarda tek seansta görme kalitesi belirgin şekilde artar. Ayrıca 45 yaş üzerindeki bireylerde yapılan mercek ameliyatlarında torik merceklerin kullanılması ile de astigmat düzeltilebilir.

LASIK hakkında detaylı bilgiyi “LASİK Göz Ameliyatı Nedir? LASİK Yöntemi Kimler için Uygundur?” yazımda bulabilirsiniz.

Ameliyatsız Tedavi

Düşük dereceli astigmat vakalarında gözlük veya kontakt lens tercih edilir. Ortho-K (gece lensleri) yöntemiyle korneanın geçici olarak şekli düzeltilebilir. Ayrıca ekran başında çalışırken düzenli molalar vermek de göz yorgunluğunu azaltır.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Astigmat Hastaları Gözlük Kullanmazsa Ne Olur?

Tedavi edilmeyen astigmat uzun vadede göz yorgunluğu, baş ağrısı, konsantrasyon kaybı ve kazalara yol açabilir. Çocuklarda tedavisizlik göz tembelliği (ambliyopi) riskini artırır. Düzenli gözlük kullanımı bu riskleri önler. Fakat gözlük kullanımı astigmatın azalmasını sağlamaz.

Torik Kontakt Lens ile Astigmat Düzeltir mi?

Torik kontakt lensler, ışığın düzgün odaklanmasını sağlayarak net görme kazandırır. Kişiye özel ölçülerle planlanır ve aktif yaşam süren kişiler için gözlük bağımlılığını azaltır. Hijyen kurallarına dikkat edilmesi şarttır.

Astigmat neye yol açar?

Astigmat hem uzak hem de yakın mesafede bulanık ve çarpık görmeye neden olur.

Astigmat genetik midir?

Genetik faktörler astigmat gelişiminde etkilidirler. Ebeveynlerinden birinde astigmat olan bir çocuğun astigmat olma ihtimali 2-3 kat artar.

Astigmat neden artar?

Astigmatın artışına neden olan en önemli faktörlerden biri göz ovalama alışkanlığıdır. Bunun dışında keratokonus hastalığı da astigmatta çok hızlı ilerlemeye neden olabilen çok ciddi bir rahatsızlıktır.

Astigmat zamanla ilerler mi?

Astigmat zamanla ilerleyebilir. Ergenlikte hızlı ilerleyen astigmat durumunda keratokonus hastalığı araştırılmalıdır.

Astigmat ne zaman ortaya çıkar?

Astigmat her yaşta ortaya çıkabilir. En sık olarak doğuştan oluşur. Bebeklerde astigmat görülme sıklığı ve numarası daha fazla olur. Bu numaralar 3 yaşına kadar giderek azalır. 3 yaşında tespit edilen astigmat değeri genelde kalıcı olur, ileri yaşlarda ise giderek artabilir.

Her miyopta astigmat olur mu?

Hayır, her miyopta astigmat olmak zorunda değil.

Lens kullanmak astigmat yapar mı?

Hayır lens kullanmak astigmat yapmaz.

Astigmat kör eder mi?

Hayır astigmat kör etmez.

Tek gözde veya bilateral astigmat ne demektir?

Bilateral iki gözde demektir. Bilateral astigmat, iki gözde de astigmat olduğunu ifade eder.

Astigmat gözlükle düzelir mi?

Astigmatı olan kişiler gözlük takarsa görmeleri düzelir. Çıkardıklarında ise eskiye döner. Yani gözlük kullanmak astigmat numarasını düşürmez. Fakat çocuklarda göz tembelliğini önleyebilir. Göz tembelliği konusunda bilgi için “Göz Tembelliği Nedir? Göz Tembelliğinin Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri” yazıma göz atabilirsiniz.

Miyop ve astigmat olanlar lens takabilir mi?

Astigmat, miyop-astigmat ve hipermetrop-astigmat için kontakt lens takılabilir. Fakat piyasadaki yumuşak kontakt lensler en fazla 2.75 numara düzeltme yapabilir. Daha yüksek numaralar için sert kontakt lens kullanmak gerekir.

Astigmatlı göze renkli lens takılır mı?

Astigmatı düzelten yani torik özelliği olan renkli lensler piyasada mevcut değil. Fakat astigmatlı bir hastanın numarasız renkli lens kullanmasında bir sakınca yoktur.

Ortho-K gece lensleri astigmatta işe yarar mı?

Evet bu lensler de astigmatın geçici olarak düzeltilmesi için kullanılabilir.

Astigmat lazerle (göz çizdirme) düzelir mi?

Astigmat göz çizdirme olarak bilinen lazer ameliyatları ile düzeltilebilir. Göz çizdirme hakkında detaylı bilgiyi “Göz Çizdirme Nedir? Lazer Göz Ameliyatı Nasıl Yapılır?” yazımda bulabilirsiniz.

Astigmat için hangi lazer uygundur?

Astigmatı düzeltmek için en etkili olan lazer yöntemi LASİK’tir.

Hipermetrop astigmat lazer olur mu?

Evet. Hipermetrop astigmatlara da lazer yapılabilir.

Astigmat katarakt ameliyatı ile geçer mi?

Katarakt ameliyatında göze torik özellikli bir mercek takılırsa astigmat düzelir.

Astigmatlı göze akıllı mercek takılır mı?

Akıllı mercek ameliyatı yapılacak bir gözde astigmat varsa torik özellikli akıllı mercekler kullanılmalıdır.

Astigmat kaç yaşına kadar ilerler?

Astigmat genelde 20 yaşından sonra 50 yaşına kadar fazla değişim göstermez. Fakat bazı durumlarda 20 yaşından sonra da astigmat ilerleyebilir.

Miyop ve astigmat birlikte ilerler mi?

Evet ikisi birlikte ilerleyebilir.

Astigmat geriler mi veya kendiliğinden geçer mi?

3 yaşından sonra astigmat gerilemez ya da kendiliğinden geçmez.

Çocuklarda ve bebeklerde astigmat düzelir mi?

Bebeklerdeki astigmat 3 yaşına kadar azalabilir.

Astigmat Milli Savunma Üniversitesi (MSÜ) için engel mi?

1 dereceye kadar astigmat MSÜ için engel değildir.