Fotodinamik Tedavi (PDT) Nedir? Fotodinamik Tedavi Nasıl Uygulanmaktadır?

Göz hastalıklarının tedavisi için kullanılan pek çok yöntem vardır ve bazılarının kullanıldığı alanlar da zamanla değişmiştir. Fotodinamik tedavide (PDT) ilk olarak 1990 da oftalmoloji alanında denenmeye başlamıştır. 2000 yılında ise fotodinamik tedavide kullanılan Verteporfin etken maddeli Visudyne ilacı sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu) hastalığının tedavisinde FDA onayı almıştır. Sonrasında ise santral seröz koryoretinopatide (SSR) hastalığınında ve bazı göz tümörlerinin tedavisinde kullanılması yaygınlaşmıştır.

Fotodinamik Tedavi (PDT) Nedir?

Fotodinamik tedavi (PDT), ışığa duyarlı Visudyne (Verteporfin) ilacının damar içinden verilerek hemen sonrasında düşük güçte uzun süreli kızılötesi lazer (689nm) uygulanması ile yapılan bir tedavi yöntemidir. Fotodinamik tedavide uygulanan lazer düşük güçte olduğu için termal yani yakıcı etki yapmaz bu yüzden bu tedavi halk arasında soğuk lazer olarak da bilinir. Ayrıca damardan Visudyne (Verteporfin) ilacı verildikten sonra lazer uygulandığı için ilaçlı göz lazeri olarak da adlandırılmaktadır.  Bu tedavide; retina tabakasının beslenmesini sağlayan damar bakımından zengin olan koroid tabakasından kaynaklanan anormal damarların tahrip edilmesi amaçlanmaktadır.

Fotodinamik Tedavi (PDT) Nasıl Uygulanmaktadır?

Fotodinamik tedavi uygulaması öncesinde damlalar ile göz bebeği büyütülür. Klasik fotodinamik tedavi (PDT) uygulamasında hastanın boy ve kilosuna göre vücut yüzey alanı hesaplandıktan sonra 6 mg/m² dozda Visudyne ilacı damar yolundan 10 dakika boyunca uygulanır. 5 dakika beklenip göze uyuşturucu bir damla damlatılır ve bir mercek yerleştirilir. Sonrasında ise 50 J/cm2 (fluens) ve 600 mW/cm2 (irradyans) ayarları ile toplam 83 saniye boyunca lazer ışığı tedavi edilecek alana gönderilir. Hastalığının türüne ve şiddetine göre yarım etkinlikte fotodinamik tedavi uygulamaları yapılabilir. Yarım etkinlikte PDT uygulamaları için yine hastalığın türüne ve şiddetine göre aşağıdaki etkinlik ayarlarından biri seçilebilir.

Yarım doz fotodinamik tedavi: 3 mg/m², 50 J/cm2, 83 saniye

Yarım fluens fotodinamik tedavi: 6 mg/m², 25 J/cm2, 83 saniye

Yarım zaman fotodinamik tedavi: 6 mg/m², 50 J/cm2, 43 saniye

Fotodinamik Tedavisi (PDT) Sonrasında Yapılması Gerekenler Nelerdir?

Fotodinamik tedavi uygulandıktan sonra 3 gün hastaların ışıktan korunması gerekir. Bu nedenle işleme gelirken yanlarında şapka, güneş gözlüğü getirmeleri ve uzun kollu kıyafetler giymeleri istenir.

Fotodinamik Tedavi (PDT) Riskleri Nelerdir?

Fotodinamik tedaviye bağlı olarak görme kaybı oluşma riski yoktur. Fakat hastalar tedaviden sonraki ilk bir hafta görme keskinliklerinde azalma tarifleyebilirler. Bu durum genellikle geçicidir.

Fotodinamik Tedavi (PDT) Hangi Göz Hastalıklarına Uygulanmaktadır?

Fotodinamik tedavi (PDT) genellikle santral seröz retinopatide (SSR) kullanılmakla beraber bazı göz hastalıklarında destekleyici tedavi olarak da kullanılabilmektedir. Her göz hastalığında kullanım şekli ve süresi farklı olmaktadır. Aşağıda hangi göz hastalıklarında ne şekilde kullanıldığını açıkladım.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu)

Fotodinamik tedavi ilk olarak yaş tip yaşa bağlı sarı nokta hastalığının tedavisinde kullanılmış olmakla birlikte şu an için bu hastalıkta ilk tedavi seçeneği göz içi anti-VEGF enjeksiyonlarıdır. Ancak sarı nokta hastalığının alt tipleri olan ve SSR hastalığının da içinde bulunduğu pakikoroid spektrum içinde değerlendirilen pakikoroid neovaskulopati ve polipoidal koroidal vaskulopatide göz içi iğnelerin yanında destek tedavi olarak yarım etkinlikte fotodinamik tedavi de kullanılmaktadır.

Santral Seröz Retinopati (SSR)

Günümüzde santral seröz retinopatinin altın standart yani en etkili tedavisi fotodinamik tedavidir. SSR hastalığında genellikle yarım etkinlikte fotodinamik tedavi seçeneklerinden biri kullanılır. Hangisinin kullanılacağına hastalığın yaygınlığına ve şiddetine göre karar verilir. Santral seröz retinopatide fotodinamik tedavinin başarı oranı %80 ile %97 aralığında bildirilmiştir. Ayrıca fotodinamik tedavi (PDT) yapılan SSR hastalarında nüks oranları da kendiliğinden ve eşik-altı lazer ile iyileşenlere göre daha azdır.

Koroid Hemanjiomu

Koroid hemoanjiyomu iyi huylu bir damar tümörüdür. Fakat bazı hastalarda görme noktasına sıvı sızmasına neden olarak görme kaybı yaratabilir. Fotodinamik tedavi koroid hemanjiomunda ilk tedavi seçenekleri arasındadır. Bu hastalıkta tam etkinlikte fotodinamik tedavi uygulanır. Uygulama şekli klasik uygulamaya göre bazı farklıklar gösterebilir. Yapılan çalışmalarda hastaların %83’ünün ilk uygulamada, %14’ünün ikinci uygulamada ve %3’ünün ise üçüncü uygulamada tamamen iyileştiği gösterilmiştir.

Diğer Hastalıklar

Fotodinamik tedavi yukarıda bahsedilen hastalıklara ek olarak retinal kapiller hemanjioblastom, koroid melanomu ve koroid metastazlarında destek tedavi olarak uygulanır.

Fotodinamik Tedavi (PDT) Sıkça Sorulan Sorular Nelerdir?

Verteporfin (Visudyne) İlacının Yan Etkileri Nelerdir?

Fotodinamik tedavi de kullanılan Visudyne ilacının en önemli yan etkisi ışık hassasiyetidir. Bu nedenle hastaların ilk 3 gün tüm vücutlarını ışıktan korumaları gerekir. Vücutta ışık gören yerlerde güneş yanığı benzeri lezyonlar oluşabilir. Bir diğer sık görülen yan etki ise hastaların %10 ile %30’unda karşımıza çıkan ilacın enjekte edildiği bölgede oluşan kızarıklık, ödem, ağrı ve döküntü gibi cilt reaksiyonlarıdır.

Fotodinamik Tedavi (PDT) Ağrılı Bir İşlem Midir?

Fotodinamik tedavi uygulaması sırasında ağrı oluşmaz.

Fotodinamik Tedavi (PDT) Kaç Sefer Uygulanabilir?

Fotodinamik tedavi uygulama tipine, hangi hastalıkta uygulandığına ve hangi bölgeye uygulandığına göre değişmekle birlikte en az 3-6 ay aralıklarla 3-6 kez uygulanabilir.

Visudyne İlacı Nereden Temin Edilir?

2020 yılı Kasım ayından beri tüm dünyada Visudyne ilacının üretiminde ciddi bir daralma yaşanmıştır. Bu tarihten itibaren ülkemize yılda ortalama 50 adet Visudyne ilacı gelmektedir. Şu anda ilacın temini Türkiye Eczacılar Birliği aracılığı ile ücretli olarak yapılmaktadır. Fakat ilacın yurt dışı üretimindeki aksaklıklar nedeniyle hastalar hala çok uzun süre ilacı beklemek zorunda kalmaktadırlar. Aşağıdaki videoda ilacın temin sürecini çok daha detaylıca anlattım.

Fotodinamik Tedavi Konusundaki Bilimsel Çalışmalarım

Santral seröz koryoretinopatili hastalarda yarı zamanlı fotodinamik tedaviden hemen sonra morfolojik ve fonksiyonel değişiklikler (Başlık İngilizce aslından Türkçeye çevrilmiştir) doi: 10.3928/23258160-20181203-05.

ABD’de yayın yapan saygın retina dergilerinden biri olan Ophthalmic Surg Lasers Imaging Retina dergisinde yayınlanan bu çalışmamızda PDT sonrası ilk günlerde retina fonksiyonlarında azalma ve retina altı sıvıda artış olmasına rağmen birinci ay ile üçüncü ay arasında giderek artan bir iyileşme olduğu görülmüştür.