Makula Deliği Nedir? Makula Deliği Belirtileri ve Tedavisi Nedir?

Makula, retinanın ortasında bulunan net ve renkli görmeyi sağlayan ve merkezi görmeden de sorumlu bölgedir. Makulanın tıptaki ismi makula lutea olup Türkçe’de sarı nokta anlamına gelir. Bu yazımda makula deliği nedir, neden görme merkezinde delik oluşur, belirtileri, tanı koyulması, tedavisi ve ameliyatında başarı oranlarını anlatacağım.

Makula Deliği (Makuler Hole) Nedir?

Makulada yani görme merkezimizdeki hücrelerin bütünlüklerinin bozularak kopması sonucunda görme hücreleri arasında yuvarlak bir boşluk oluşur. Makulada oluşan bu yuvarlak boşluğa makula deliği veya makuler hole denilmektedir. Halk arasında ise bu hastalık görme noktasında delik veya sarı noktada delik olarak bilinmektedir. Bu isimlendirme nedeniyle genellikle yaşa bağlı sarı nokta hastalığı ile karıştırılmaktadır. Fakat makula deliği ile yaşa bağlı sarı nokta hastalığı çok farklı hastalıklardır.

Görme Merkezimizde Neden Delik Oluşmaktadır?

Makula deliği en sık olarak kendiliğinden oluşur. Göz arkasını dolduran vitreus jeli zamanla retinadan ayrılmaya başlar. Bu ayrılma esnasında makulada çekintiler ve delikler oluşabilir. Bir gözünde kendiliğinden delik oluşan bir hastanın diğer gözünde de makula deliği oluşma riski yüksektir. Daha nadir olarak da göze alınan travmalar nedeniyle veya yüksek miyop hastalarda da makula deliği gelişebilir.

Makula Deliği Belirtileri Nelerdir?

Makula deliği hastalığı genellikle tek gözümüzde sessizce başlar. Bundan dolayı ilk aşamada delik oluşmaya başlayan gözle baktığımızda cisimleri hafif çarpıtılmış veya eğilmiş olarak görürüz. Delik haftalar ve aylar içerisinde büyüdükçe görme merkezi ciddi şekilde etkilendiğinden zamanla görme keskinliğinde azalma olurken, araba sürmek ve okuma yapmak gibi günlük işlerimizi yaparken zorlanırız.

Makula deliği oluştuğunda; görme azalması, net görememe, okuma güçlüğü, kırık görme ve bakılan cismin ortasının görülememesi belirtileri ortaya çıkabilmektedir. Makula deliği oluşan hastalar görüşlerinin ortasında değişiklikler hissederler. Bu değişiklikler evre 1’de düz çizgilerde kırılma, dalgalanma şeklinde olmakta iken ilerleyen evrelerde görme merkezinde sabit bir şekilde duran leke görme şeklinde olmaktadır. Evre 2’den evre 4’e doğru makula deliğinin boyutu giderek artmaktadır. Makula deliği genişledikçe merkezde görülemeyen alanın boyutu artarken görme yüzdesi de giderek azalır. Makula deliği hastalığına bağlı tamamen körlük ancak retina dekolmanı hastalığıyla birlikteyken olur. Fakat makula deliği uzun süre tedavi edilmezse hasta tüm merkezi görmesini kaybeder ve görme seviyesi yasal körlük seviyesinin altına inerek % 2-5 seviyesinde kalır.

Makula Deliği Kimlerde Görülmektedir?

Makula deliği genel olarak 50 yaşından sonra görülmektedir. Bu hastalık sıklıkla kadınlarda ortaya çıkar ve makula deliği olgularının cinsiyete göre istatistiki verileri incelendiğinde üçte ikisini kadınların oluşturduğu görülmektedir.

Makula Deliğine Nasıl Tanı Konulmaktadır?

Makula deliği tanısı için normal göz muayenesinin ardından damlalı göz arkası (göz dibi) muayenesi yapılır. Göz doktoru makula deliğinden şüphelendiği hastalara göz tomografisi olarak bilinmekte olan, ışık dalgalarının kullanılarak retinanın görüntülenmesini sağlandığı ve hiçbir yan etkisi olmayan optik koherens tomografi (OKT veya OCT) uygular. OCT (OKT) tanı koyulmasının yanında makula deliği oluşabilme riskini değerlendirmek için diğer gözdeki vitreomaküler ara yüzey ve dış retina tabakalarının detaylı değerlendirilmesine de olanak sağlamaktadır.

Makula Deliği (Makuler Hole) Evreleri Nelerdir?

Makula deliğinin boyutuna ve süresine göre 4 farklı evresi vardır. Görme merkezimizdeki bu delik zamanla büyür, büyüdükçe de evresi artar. Makula deliğinin evresi arttıkça da görme azalır. Evre 1 makula deliği, en küçük makula deliğini temsil eder. Evre 4 makula deliği ise en büyük ve kronik makula deliklerini belirtmek için kullanılır. Şimdi de makula deliğinin evrelerine daha detaylı bakalım;

Evre 1

Başlangıç evresinde makula deliğinin oluşabileceği bölge hafifçe düzleşmiş ve semptomlar yok denecek miktarda az görülmektedir. Makula deliği bu evrede tedavi edilmezse kendiliğinden düzelme şansı bulunmaktadır.

Evre 2

Evre 2’de makula deliği ortaya çıkmış ve semptomlar belirgin şekilde görülmektedir. Merkezi görmemizde görülen semptomlar bulanıklık, bulanık görme veya karanlık noktalar görmedir. Bu evrede deliği kapatmak için cerrahi müdahale gerilidir ve ameliyatın başarı oranı çok yüksektir.

Evre 3

Bu aşamada makula deliği artık daha da büyümüş, vitreus sıvısı ile bağı tamamen kopmuş ve merkezi görmemiz ciddi oranda azalmıştır.

Evre 4

Bu evrede, makula deliği çok büyümüş ve son aşamaya gelmiştir. Hastalığın başlamasının üzerinden uzun zaman geçtiğinin göstergesidir. Bu aşamada yine de makula deliğinin tedavi şansı vardır.

Makula Deliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Makula deliği ilaçla tedavi edilememektedir ve tek tedavisi vitrektomi cerrahisidir. Ameliyat lokal ya da genel anestezi ile yapılabilmektedir. Vitrektomi ameliyatları retina cerrahisi konusunda özel eğitim almış göz hastalıkları uzmanları tarafından yapılır.

Vitrektomi ameliyatında vitreus sıvısı temizlenir, makula bölgesinde yer alan ve çekintilere yol açan ince zarlar soyulur, ardından göziçine havaya benzer bir gaz enjekte edilir.

Vitrektomi ameliyatında vitreus sıvısı temizlenir ve makula bölgesinde bulunan çentikler oluşmasına yol açan ince zarlar soyulduktan sonra göze havaya benzer gaz enjekte edilerek operasyon tamamlanır. Ameliyat sonrası hastanın 5 gün boyunca sürekli yüzüstü yatması istenir. Gaz kendiliğinden tamamen kaybolana kadar hastanın uçağa binmesi veya yüksek rakımlı yerlere çıkması yasaktır. Çünkü hava basıncında oluşan değişimler gözdeki gazın genişlemesine neden olup göz tansiyonunu artırarak görme kaybına neden olabilmektedir.

Ameliyatta göze enjekte edilen SF6 gazı iki haftada, C3F8 gazı ise 6 hafta içerisinde kendiliğinden kaybolur. Makula deliği ameliyatları genellikle 50-60 dakika sürmektedir. Bu süre cerrahi müdahaleye başlanması ve bitmesi arasındaki süredir. Ameliyat öncesi hazırlıklar ve tetkikler bu süreye dahil değildir.

Makula Deliği Ameliyatındaki Yenilikler

Makula deliği ameliyatlarında son dönemde kullanılan en yeni ve popüler yöntem ILM Flap diye adlandırılan ve “Membran Örtüsü” anlamına gelen tekniktir. Normal makular hole (makula deliği) ameliyatında makula çevresinden tamamen soyulan ILM zarı ILM Flap tekniği bir bölgeden soyulup katlanarak deliğin üzerine örtülür. Bu yöntem tüm makula deliklerinde uygulanabilmekle birlikte evre 3 ve 4 yani büyük makula deliklerindeki başarı oranını arttırmıştır.

Makula Deliği Ameliyatının Başarı Oranı Nedir?

Evre 1 ve Evre 2 makula deliklerinde uygun cerrahi yöntemle başarı oranı neredeyse %100’dür. Fakat evre artıkça deliğin kapanma ihtimali düşmektedir. Çok büyük deliklerde özel teknikler uygulayarak deliğin üzeri retinadan alınan bir zar ile örtülerek kapanma ihtimali artırılabilir. Hastanın ameliyat sonra elde edeceği görme düzeyi de ameliyat öncesi görme düzeyi ile ilişkilidir. Genellikle ameliyat öncesi görme düzeyine göre %10-30 artış olur. Ancak makula deliği bulunan hastalar şunu çok iyi bilmelidirler, eğer ameliyat olmazlarsa merkezi görmelerini tamamen kaybederler.

Örnek Makula Deliği Tedavi Sonuçları

Aşağıda makula deliği tedavisini yaptığım hastaların tedavi sonuçlarındaki görme düzeyleri ile ilgili bilgi vereceğim. Fakat bu sonuçlar hastanın vücudunun tedaviye verdiği tepkiye göre değişmektedir.

• Evre 1 makula deliği ve belirgin vitreomaküler traksiyon safhasında bana başvuran 55 yaşında kadın hastanın ameliyat öncesinde görme seviyesi %70 iken ameliyattan bir ay sonra görme seviyesi %85’e 6 ay sonunda ise %95’e çıkmıştır.
• Evre 2 makula deliği ve kataraktı olan 65 yaşında erkek hastanın ameliyat öncesinde görme seviyesi %30 iken ameliyattan bir ay sonra görme seviyesi %70’e 6 ay sonunda ise %80’e çıkmıştır. Bu hastada görme keskinliğinde %50 artış olmuştur. Bu artışta hastanın görme kaybının bir kısmının katarakttan kaynaklanması ve katarakt ameliyatının yapılması da etkili olmuştur.
• Evre 3 makula deliği olan 70 yaşında erkek hasta 3 yıl önce katarakt ameliyatı olmuştur. Hastanın makula deliği ameliyatını yapmadan önce görme seviyesi %30 iken ameliyattan bir ay sonra görme seviyesi %40’a 6 ay sonunda ise %50’e çıkmıştır. Bu hastanın görme artış seviyesinin Evre 2’deki hastadan daha az olmasının sebebi görme azalmasında kataraktın etkisinin olmaması ve Evre 3’te makulada daha çok hasar oluşmasıdır.
• Evre 4 makula deliği olan ve kataraktı olmayan 68 yaşında kadın hastanın ise ameliyat öncesinde görme seviyesi %10 iken ameliyattan bir ay sonra görme seviyesi %25’e 6 ay sonunda ise %35’e çıkmıştır. Hastalığın evresi arttıkça görme artışının daha az olduğu burada da görülmektedir.

Makula Deliği Ameliyatı Sonrası Sık Olarak Karşılaşılan Komplikasyon Nedir?

Makula deliği nedeniyle vitrektomi (retina cerrahisi) ameliyatı olan hastaların %3-5 arasında retina dekolmanı riski bulunmaktadır. Ameliyat sonrası hastalarda katarakt oluşması veya kataraktın ilerlemesi çok sık karşılaşılan bir durumdur.

Makula Deliği Ameliyatı Fiyatı

Makula deliği için vitrektomi ameliyatı uygulanır ve göz içerisine gaz verilir. Makula deliği ameliyatının fiyatı kullanılacak tekniğe, gazın türüne ve anestezi türüne göre değişmektedir.

Makulada RPE Değişikliği Nedir?

Makuladaki görmemizi sağlayan retina hücreleri retina pigment epitelyum (RPE) hücrelerinin üzerinde bulunur. Makula deliği oluştuğu zaman deliğin tabanındaki RPE hücreleri açığa çıkmış olur ve hasar almaya başlarlar. Delik tabanında RPE değişikliklerinin başlamış olması deliğin uzun süredir beklediğini gösteriri. Eğer RPE hücrelerinde belirgin pigmentasyon oluştuysa ameliyat sonrası görme artışı daha sınırlı kalacaktır.

Makula Deliğine Ne İyi Gelir?

Makula deliğinin ameliyatsız iyileşmesini sağlayacak bir yiyecek, vitamin takviyesi veya egzersiz yoktur. Makula deliği riski olan hastalarda küçük göz travmaları ile delik oluşabilir. Bu nedenle bu hastalara kontakt sporlardan uzak durmaları önerilir.

Makula Deliği (Makular Hole) Konusundaki Bilimsel Çalışmalarım

1. İki Gözde İdiyopatik Makula Deliği Olan Hastalarda İlk Ameliyat Olan ve İkinci Gözlerin Ameliyat Sonrası Anatomik ve Fonksiyonel Sonuçların Karşılaştırılması (İngilizceden Çevrilmiştir)

ABD’de yayın yapan “Ophthalmic Surgery Lasers Imaging Retina” dergisinde yayınlanan bu çalışmamıza önce bir gözünde sonra diğer gözünde makula deliği gelişen 42 hasta dahil edilmiştir. Çalışmamızın verilerine göre iki gözde de anatomik olarak delikler başarı ile kapanmasına karşın ikinci gözlerin görme keskinlikleri ilk gözlere göre istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Bunun sebebi ise ikinci gözlerde delik oluştuğunda hastaların daha hızlı doktora başvurmalarıdır.

2. Büyük Makula Delikleri İçin Çift Arkuat Rahatlatıcı Retinotomi (İngilizceden Çevrilmiştir)

“Retinal  Cases Brief Rep” dergisinde yayınlanan bu yazımızda çok büyük bir makula deliği olan bir hastada çift taraflı olarak retinaya uygulanan kesilerin deliğin kapanmasını sağladığı gösterilmiştir.

3. İdiyopatik Makula Deliğinde Hava Altında Vitrektominin Sonuçları

Turkish Journal of Ophthalmology dergisinde yayınlanan bu çalışmamıza klasik metodla sıvı altında vitrektomi uygulanan 21 ve yeni bir metod olan hava altında vitrektomi uygulanan 21 makula deliği hastası dahil edildi. Hava altında vitrektomi yapılan grupta cerrahi süresi istatistiksel anlamlı olarak daha kısaydı. Anatomik başarı iki grupta da %100’dü ve retinal sensivite açısından iki grup arasında fark yoktu. Çalışmamızın sonuçlarına göre hava altında vitrektomi daha geniş alan görünümü sağlaması ve cerrahi süresini kısaltması sayesinde makula deliği cerrahisinde avantaj sağlamaktadır.

4. Makula deliği ameliyatından sonra görme keskinliği ne zaman sabitlenir? İdiyopatik makula deliği cerrahisinin beş yıllık takibi (İngilizceden Çevrilmiştir)

İngilterede yayın yapan “Acta Ophthalmologica” dergisinde yayınlanan bu çalışmamızda 5 yıllık takibi olan 146 makula deliği hastasının 162 gözünü inceledik. Bu gözlerde görme keskinliği artışının istatistiksel anlamlı olarak 2 yıl boyunca arttığını ve 2 yıldan sonra sabitlendiğini saptadık.

5. Yırtıklı retina dekolmanı onarımı sonrası gelişen makula deliğinin özellikleri ve yönetimi. (İngilizceden Çevrilmiştir)

Japanese Journal of Ophthalmology dergisinde yayınlanan bu çalışmamızda retina dekolmanı ameliyatı yapılan 1661 göz incelendi ve bunlarda 14 tanesinde daha sonra makula deliği geliştiği görüldü. Ayrıca 9 dış merkezden klniğimize sevk edilen hastada çalışmaya dahildi ve toplamda 23 dekolman cerrahisi sonrası makula deliği olgusu değerlendirildi. Dekolman cerrahisi sonrası gelişen makula delikleri daha komplike olmalarında rağmen çalışmamızdaki hastaların görme keskinlikleri istatistiksel anlamlı olarak ameliyat sonrasında artmıştır.