Katarakt Ameliyatı Nasıl Yapılır? Ameliyatın Riskleri ve Sonrası

Yaşa bağlı olarak gözde pek çok hastalık ortaya çıkabilmektedir. Bunlarda en sık rastlananı katarakt hastalığıdır. Bu yazımda sizlere katarakt nedir, nasıl tedavi edilir, katarakt ameliyatının yapılışı ve katarakt konusunda en çok merak edilen konulara değineceğim.

Katarakt Nedir?

Gözümüzün içindeki net görmemizi sağlayan yapılardan biri de gözümüzün kendi lensidir. Bu lens yakına, ortaya ve uzağa odaklanmamızı sağlayan şeffaf bir yapıdır. Çeşitli nedenlerle gözümüzün kendi lensinin şeffaflığını yitirmesine katarakt denir. Şeffaflığını yitiren yani kataraktlaşan lens görevini yerine getirememeye başlar.

Kataraktın Sebepleri Nelerdir?

Kadınlarda ve erkeklerde eşit sıklıkta görülen katarakt hastalığının en önemli sebebi yaşlanmaktır. Genelde 50 yaş üstündeki bireylerde görülür ve yaş arttıkça katarakt sıklığı da artmaktadır. Ayrıca UV ışınlarına yoğun maruziyet, şeker hastalığı, kortizonlu ilaç kullanımı ve göze alınan travmalar daha erken yaşlarda da katarakt oluşumuna neden olabilir. Katarakt nadiren doğuştan da olabilir.

Kataraktın Belirtileri Nelerdir?

Kataraktın ilk belirtisi yakını görmenin iyileşmesi ve uzak görmenin bozulmasıdır. Hastalar bu aşamada gözlük numarasının değiştiğini düşünürler. Katarakt ilerledikçe karşıdan gelen ışıklarda saçılma, bulanık görme ve buzlu camın arkasından görme gibi belirtiler oluşur. Katarakt tedavi edilmez ise en sonunda görmeyi tamamen kapar.

Katarakt Hangi Yöntemlerle Tedavi Edilmektedir?

Katarakt hastalığının tek tedavisi ameliyatla şeffaflığını kaybeden gözün kendi lensinin alınıp yerine suni bir mercek (lens) koyulmasıdır.

Ameliyatsız Katarakt Tedavisi

Hastalarımızın en çok sorduğu sorulardan biri ameliyatsız katarakt tedavisinin olup olmadığıdır. Ne yazık ki kataraktın ameliyatsız bir tedavisi bulunmamaktadır.

Katarakt Ameliyatı Hangi Durumlarda Yapılır?

Katarakt ilk gelişmeye başladığı dönemde görme keskinliğini çok etkilemez ve hemen ameliyat edilmesi gerekmez. Görme düzeyi katarakt nedeniyle %70’in altına düşürse ve hasta bu durumdan rahatsızsa ameliyat yapılabilir. Görme düzeyi %50’in altına düştükten sonra katarakt kesin olarak ameliyat edilmelidir. Bazen katarakt görme düzeyini çok düşürmez ama iki göz arasında dengesizlik oluşmasına ve şiddetli ışık saçılmasına neden olabilir. Bu durumlarda da hastanın hayat kalitesini tekrar arttırmak için erken dönemde ameliyat yapılabilir. Katarak ameliyatı acil bir ameliyat değildir. Fakat katarakt sert hale geldikten sonra ameliyatı bekletmemek gerekir.

Katarakt Ameliyat Öncesi Süreç Nasıl Olmaktadır?

Katarakt ameliyatı öncesinde çok ayrıntılı muayene yapılması gerekmektedir. Önce görme keskinliği ve ön segment muayenesi yapılır. Sonrasında kornea hücre sayımı ve mercek (lens) ölçümü yapılır. Bu aşamadan sonra göze damla damlatılıp göz bebeği büyütülür ve göz dibi yani retina muayenesi yapılır.

Operasyonda Kullanılacak Merceğe Neye Göre Karar Verilir?

Katarakt ameliyatı esnasında göze bir mercek takılmak zorundadır yoksa hastanın yaklaşık 10-11 numara bir gözlük kullanması gerekir. Temelde göze takılabilecek dört farklı türde mercek mevcuttur. Hangi merceğin koyulacağına ayrıntılı bir göz muayenesi ve birebir doktor-hasta görüşmesi sonrası karar verilir.

Operasyonda Kullanılan Mercek Türleri Nelerdir?

1. Tek odaklı (monofokal) mercekler: Bu mercekler uzak görmeyi düzeltir fakat orta (bilgisayar mesafesi) ve yakın mesafe için hastanın gözlük kullanması gerekir. Bu merceklerin avantajı tüm gözlere uygun olmasıdır.
2. Monofokal-plus mercekler: Bu merceklerde tek odaklı merceklerdir fakat özel yapıları sayesinde hastanın hem uzağı hem de orta mesafeyi gözlüksüz görmesini sağlamaktadırlar. Hastanın sadece yakın için düşük numara gözlük kullanması gerekir.
3. Üç odaklı (trifokal) mercekler: Bu mercekler halk arasında akıllı mercek olarak bilinmektedir. Trifokal mercekler yapılarında yakını, orta mesafeyi ve uzağı gözlüksüz görmeyi sağlayan halkalar barındırır. Fakat bu mercekler herkese uygun değildir. Kerakonus hastalığı olanlar, retina ve sarı nokta hastalıkları olanlara ve muayenede bazı kriterlere uymayan hastalara trifokal mercekler takılamaz. Ayrıca bu mercekler gece araba kullanırken ışık saçılması yapabilir (glare) ve halo olarak adlandırılan bir hale görüyormuş hissi yaratabilir. Genelde 6 ay içerisinde halo tamamen kaybolur. Glare ise zamanla azalır fakat tamamen kaybolmayabilir.
4. EDOF mercekler: Bu mercekler yapısal olarak halka içermezler fakat merkezlerinde kubbemsi bir yapı içerdikleri için akıllı mercek sınıfı içine alınabilirler. EDOF mercekler de uzağı, orta mesafeyi ve yakını gözlüksüz gösterebilir. Trifokal merceklere kıyasla EDOF mercekler uzağı daha iyi, yakını ise daha kötü gösterirler. Hastalar 30 cm den okuyamaz fakat 45 cm den gözlüksüz okuyabilirler. EDOF merceklerin en büyük avantajı trifokal merceklere uygun olmayan birçok hastaya uygulanabilir olmalarıdır.

Yukarıda sayılan tüm mercekler için eğer hastanın astigmatı da varsa aynı merceğin astigmatı da düzelteni yani “torik” olanı kullanılmalıdır.

Katarakt Ameliyatı Nasıl Yapılmaktadır?

Katarakt ameliyatı 15-20 dakika civarı süren ve genellikle lokal anestezi ile yapılan bir ameliyattır.  Göze lokal anestezi sağlayan bir damla damlatıldıktan 2-3 dakika sonra göz batikon ile silinir ve göze batikonlu damla damlatılarak sterilizasyon sağlanır. Bu işlemin ardından göz steril örtüler ile örtülür ve gözün açık kalmasını sağlayan bir alet göze yerleştirilir. Korneaya yapılan 3 mikro kesi yerinden göz içine girilerek ameliyat gerçekleştirilir. Göz içine yerleştirilecek mercek de katlanmış bir şekilde bu kesi yerlerinden göz içine yollanır ve göz içinde mercek açılarak durması gereken mercek kapsülü içerisine yerleştirilir. Ameliyat sonunda özel bir durum mevcut değil ise kesi yerlerine dikiş atılmaz, doku sıvı ile ödemlendirilerek kapatılır. Katarakt ameliyatından sonra göz pansuman ile kapatılır, hasta yarım saat kadar dinlendirildikten sonra taburcu edilir.  Çocuklarda ve panik atak gibi rahatsızlığı olan hastalarda genel anesteziyle yani uyutularak da katarakt ameliyatı yapılabilir.  Ameliyat genel anestezi ile yapılmışsa hasta 4 saat gözlem altında tutulduktan sonra taburcu edilir. Katarakt ameliyatı yapılan gün 4-6 saat göz kapalı tutulduktan sonra damla damlatmak için göz açılır ve sonra tekrar kapatılır. Ertesi gün hasta kontrole geldikten sonra göz tamamen açılır. Bir ay kadar damlalara devam edilir. Katarakt ameliyatı sonrası hafif batma ve yanma olabilmektedir fakat bu ameliyat sonrası ağrı beklemeyiz.

Katarakt Ameliyatı Çeşitleri

Katarakt ameliyatı teknolojinin ilerlemesiyle farklı yöntemlerle yapılmaya başlanmıştır. Ameliyat için genellikle fako yöntemi kullanılmakta iken eski yöntemlerde bazı durumlarda uygun hastalarda kullanılabilmektedir. Bu yöntemlerin kullanılmasında en önemli nokta uygulanacak yöntem ile operasyon yapılırken komplikasyon riskini ortadan kaldırmak ve yeni yerleştirilen mercek ile hastanın görmesini en üst düzeye çıkartarak tedavinin başarıya ulaşmasıdır.

Ekstra Kapsüler Katarakt Cerrahisi

Bu tür katarakt cerrahisi 20 yıl öncesinde sık uygulanan ama artık nadiren uyguladığımız ameliyat türüdür. Ekstra kapsüler katarakt cerrahisinde, yeni nesil ameliyatlara göre çok daha büyük kesiler yapılarak göz içerisine girilir ve katarakt bir bütün olarak çıkartılır. Bu tarz ameliyat ancak hastanın çok sert katarakt ile birlikte mercek bağlarında zayıflık varsa uygulanır

Fakoemülsifikasyon Katarakt Cerrahisi

Günümüzde en sık uygulanan katarakt cerrahisi türü fakoemülsifikasyon katarakt cerrahisidir. Bu cerrahide küçük kesiler ile göz içine girilir, kataraktlı lensin ön kapsülünde yuvarlak bir pencere açılır ve ultrasonik enerji ile kataraktlaşmış lens parçalara ayrılarak gözden uzaklaştırılır. Son olarak da lens kapsülü içine göze uygun olan mercek (lens) göze yerleştirilir

Lazer Katarakt Cerrahisi

Tüm katarakt ameliyatının lazer ile yapılması mümkün değildir. Femtosaniye lazer ancak göze yapılacak kesileri ve kataraktlı lensin ön kapsülünde oluşturulması gerek pencereyi yapabilir. Fakat daha sonra ameliyatın geri kalanı yine fakoemülsifikasyon tekniği yapılır. Ameliyat süresini çok uzatması ve maliyetinin çok yüksek olması nedeniyle lazer katarakt cerrahisi çok tercih edilmemektedir.

Katarakt Ameliyatının Riskleri

Her ameliyatın bir riski olduğu gibi katarakt ameliyatının da riskleri vardır. Bunlardan en önemlileri mercek bağlarının zayıf olması nedeniyle mercek konamaması ve ameliyat sonrası gözün enfeksiyon kapmasıdır. Deneyimli ellerde mercek konamaması riski azalmaktadır. Yine de ilk ameliyatta mercek konamayan hasta olursa ikinci bir ameliyat ile dikişli mercek konabilmektedir. Gözün enfeksiyon kapmasını engellemek için ise ameliyatın bitiminde göz içine antibiyotik uygulaması yapılır ve hastaya ameliyat sonrası kullanması antibiyotikli damla reçete edilir.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci Nasıl Olmaktadır?

Katarakt ameliyatı sonrası çoğu hasta ertesi gün net görmeye başlar ve 1-2 gün içinde görme maksimuma çıkar. Çok sert kataraktı olan hastalarda ameliyat sonrası birkaç gün kornea ödemi oluşabilir bu durumda görme bu süre zarfında bulanık olacaktır. Kornea ödemi geçtikten sonra görme netleşir.

Kornea Nedir?

Kornea, gözün en ön tarafında bulunan şeffaf tabakadır. Kornea gözün beyaz kısmının ortasında ve iris yani göz bebeğinin önündedir. Kornea ile iris arasında ön kamara adı verilen ve sıvı ile dolu bir alan vardır. Kornea şeffaf olduğu için dışarıdan görülemez ve bu yüzden çoğu kişi irisi gözün en ön tabakası sanır.

Kornea Ödemi Nedir?

Kornea dokusu birçok sebebe bağlı olarak ödemlenebilir. Bunlardan birisi de katarakt cerrahisi sonrası oluşan ödemdir. Gözümüzün net görebilmesi için kornea dokusunun şeffaf olması gerekir fakat kornea ödemlendiği zaman şeffaflığını yitirir ve beyazlaşır. Korneası ödemli olan göz dışarıdan bakıldığı zaman diğer göze göre daha mavimsi gözükür.

Çok sert kataraktı olan hastalarda cerrahi sonrası korneal ödem beklenen bir durumdur. Bu korneal ödem genelde 3-4 gün içinde iyileşir ve görme netleşir. Nadiren 2-3 haftaya kadar uzayan korneal ödem görülebilmektedir. Çok nadiren hastanın ameliyat öncesi kornea hücre sayısı azsa ve kataraktı çok kalınsa kornea ödemi açılmayabilir. Bu durumda hastaya kornea nakli yapmak gerekebilir.

Katarakt Ameliyatı Sonrası Gözde Oluşabilen Durumlar

Katarakt ameliyatı sonrası hastaların görmesinde ve gözlerinde aşağıdaki durumlar ortaya çıkabilmektedir. Bunların bazıları çok az görülse de bazıları sık karşılaştığımız durumlar olabilmektedir.

Bulanık Görme

Katarakt ameliyatı sonrası bulanık görme oluştuysa muhakkak ameliyatı yapan doktor ile görüşmek gerekir. Bu bir iki gün içinde düzelecek basit bir durum olabileceği gibi çok ciddi bir durumda olabilir. İlk günlerde bulanık görmenin en sık sebebi kornea ödemidir. Bu durum ameliyat sonrası gün yapılacak kontrolde belli olur ve kontrolü yapan doktor tarafından hastaya bilgilendirme yapılır. Kornea ödemi açılınca bulanık görme düzelir. Ödemin kaç gün içinde açılacağı ödemin yoğunluğuna ve hastanın yaşına göre değişir. İki hafta içinde açılmayan kornea ödemi durumunda ameliyatı yapan doktora tekrar başvurmak iyi olacaktır. Ayrıca ameliyat sonrası ilk günlerde görme iyiyken sonra kötüleşirse veya bulanık görme ile birlikte şiddetli göz ağrısı varsa hiç vakit kaybetmeden göz doktoruna başvurmak gerekir.

Yakını Görememe

Katarakt ameliyatı ile göze tek odaklı (monofokal) veya monofokal-plus lensler konmuşsa hasta yakını gözlüksüz göremez. Bu zaten beklenen bir durumdur. Hasta yakın gözlük kullanırsa bu durum düzelir.

Gözde Parlama & Işık Yansıması

Katarak ameliyatında göze özellikle trifokal (akıllı) mercekler konulmuşsa ışık saçılması oluşabilir. Bu durum zamanla azalabilir. Ayrıca gözüne herhangi bir mercek konmuş bir kişinin gözü dışarıdan daha parlak gözükebilir ve bu durum normaldir. Son olarak ameliyat sonrası karşıdan gelen bir ışık yokken ışık çakması, şimşek çakması gibi şikayetler oluştuysa en yakın zamanda bir retina muayenesi yapılması uygun olacaktır

Gözde Kanlanma

Katarakt ameliyatından sonra ilk günlerde gözde hafif kanlanma olabilir. Eğer hastalar ilaçlarını düzenli kullanmazlarsa veya gözde kuruluk oluştuysa da gözde kanlanma olabilir. Bu durumlarda göz doktoruna danışmak iyi olacaktır.

Göz Yaşarması

Hafif göz kuruluğu olan hastalarda ameliyat sonrasında göz yaşarması ortaya çıkabilir.

Göz Tansiyonu Yükselmesi

Nadiren görülse de ameliyatın bitiminden sonra ilk günlerde göz tansiyonu yükselmesi ortaya çıkabilir. Bu durum genelde doktorunuzun uygun göreceği damla tedavileri ile giderilir.

Gözde Batma & Gözde Yanma & Gözde Kuruluk

Katarakt ameliyatının hemen sonrasında ve ilk 1-2 gün gözde batma ve yanma olması normaldir. Göz kuruluğu olan hastalarda ise ilk 6 ay batma ve yanma olabilir. Bu hastalara bu süre zarfında kendilerine uygun olduğu tespit edilen suni göz yaşları kullanmaları önerilir.

Gözde Çapaklanma

Ameliyat sonrasında gözlerde hafif çapaklanma olması normaldir fakat göz kapaklarını birbirine yapıştıracak derecede yoğun veya yeşil renge dönüşmüş çapak varlığında göz doktorunuza başvurmanız gerekir.

Sinek Uçuşması

Gözde sinek uçuşmasının en sık sebebi göz arkasındaki vitreus jelinde olan dejenerasyonlardır. Gözde katarakt varlığında göz arkasına geçen ışık miktarı çok azaldığı için mevcut dejenerasyonlar hissedilmez. Fakat katarakt ameliyatı sonrası göz arkasına geçen ışık miktarı arttığı için eskiden olan dejenerasyonlar sinek uçuşması olarak hissedilir. Bu hastalarımıza damlalı retina muayenesi yapılması uygun olacaktır.

Işığa Bakamama

Katarakt ameliyatı sonrası göze giren ışık miktarı çok hızlı bir şekilde arttığı için ilk günler hastalar ışığa bakmakta zorlanabilir. Bu durum yavaş yavaş düzelir. İlk günlerde ışığa hassasiyet yokken sonradan hassasiyet oluşursa göz hastalıkları uzmanına başvurmak gerekir.

Ameliyattan Sonra Dikkat Etmesi Gerekenler Nelerdir?

Katarakt ameliyatı olan hastaların doktorlarının önerdiği damlaları çok muntazam bir şekilde kullanmaları, ilk gün olabildiğince sırt üstü yatmaları, ilk 3-4 gün çok fazla öne eğilmemeleri, 2 gün sonra duş almaları, iki hafta; deniz, havuz, hamam, sauna gibi aktivitelerden uzak durmaları ve ilk bir ay gözlerini ovmamaları önerilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Ameliyatsız Katarakt Tedavisi Olur Mu?

Katarakt ameliyatının ameliyatsız tedavisi mümkün değildir.

Katarakt Ameliyatı Kesin Çözüm Müdür?

Başarılı geçmiş bir katarakt ameliyatı kataraktın kesin çözümüdür ve tekrar katarakt oluşmaz.

Ameliyat Olmazsam Ne Olur?

Eğer katarakt ameliyatı çok geciktirilirse mercek bağları zayıflayacaktır ve fakoemülsifikasyon cihazının kataraktı parçalaması zorlaşacaktır. Bu durumlarda ameliyat süresi ve ameliyat sonrası iyileşme süresi uzayacaktır. Ayrıca komplikasyon riski de artacaktır. Evre 4 katarakt oluştuğunda hastanın görme düzeyi %1’in altına indiği için yasal olarak kör kabul edilir. Hasta bu evredeyken başarılı şekilde ameliyat edilirse ve diğer göz yapılarında hiçbir problem yoksa görme düzeyi %100’e çıkacaktır. Fakat entümesan katarakt evresinde göz tansiyonu giderek artmaya başlar. Göz tansiyonunun uzun süre yüksek seyretmesi görme sinirlerinde kalıcı hasara ve kalıcı körlüğe neden olabilmektedir.

Göz Tansiyonu Olan Kişiler Katarakt Ameliyatı Olabilir Mi?

Göz tansiyonu (glokom) hastalığı olan kişilerde katarakt ameliyatı olabilir. Hatta kapalı açılı glokom olan hastalarda katarakt ameliyatı sonrası göz tansiyonu düşer ve göz tansiyonu krizleri son bulabilir. Glokom hastalarının katarakt ameliyatları sırasında özel tedbirler alınması gerekebilir.