English
Tıbbi olarak ambliyopi olarak adlandırılan göz tembelliği, gözler arasında görme farklılıklarından kaynaklı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Göz tembelliği, çocukluk döneminde meydana gelen bazı göz bozukluklarından dolayı ortaya çıkar. Bir göz daha fazla görürken diğeri daha az görür. Bu durum, farklı tedavi yöntemleri ile giderilebilir. Ancak küçük yaşta tedavi yapılması halinde başarı şansı daha yüksek olduğu için anne-babanın çocuğunu yakından izlemesi, belirtilerin varlığını takip etmesi önemlidir.
Göz tembelliği, donuk göz olarak da ifade edilir. Yapısal bir problem olmamasına rağmen görme keskinliğinin zayıflaması söz konusudur. Göz tembelliği, göz sinirinin işlevini yerine getirememesi olarak da ifade edilir.
Ambliyopi, görülme sıklığı %1,6-36 arasında değişiklik gösterir. Her ne kadar tedavi edilebilir bir rahatsızlık olsa da ailelerin çocuklarının rahatsızlığını fark edememesi durumunda, görme kaybı yaşanma olasılığı yükselir. Göz tembelliği, bebeklik ve çocukluk çağından başlayarak günlük hayatta ciddi problemlere yol açabilir. Bu nedenle bebeklik ve çocukluk döneminde göz muayenelerinin aksatılmaması önemlidir.
Göz Tembelliği Ne Anlama Gelir?
Gözün sağlıklı bir şekilde gördüğünü ispatlayan sınırlar vardır. Bu sınır normal bir gözde %100 veya 1.0 olarak ifade edilir. Yapılan muayenelerde yapısal bir sorun ortaya çıkmasa da ambliyopi olan gözlerin görme sınırı %100’den daha düşüktür.. Gözlük ve kontakt lens de görme sorununun giderilmesinde etkili olmaz.
Göz tembelliği farklı nedenlerle ortaya çıkabilir ama temel sebep bir gözden beyne net görüntü giderken diğer gözden bulanık bir görüntü gitmesidir. Bunun sonucunda beyin bulanık gözden gelen görüntüyü ihmal etmeye başlar ve göz tembelliği oluşur. Bu da görmenin sınırlı bir kapasitede olmasına neden olur. Göz tembelliği, doğumdan 7 yaşına kadar ortaya çıkabilir. Ambliyopinin tek gözde ya da iki gözde birden ortaya çıkma ihtimali vardır.
Göz Tembelliğinin Şiddeti
Göz tembelliği hafif olan gözler %80 civarı görmeye sahip olabilirken ağır göz tembelliğinde görme keskinliği %5 veya daha altında olabilir.
Göz Tembelliğinin Sebepleri Nelerdir?
Göz tembelliğinin nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Çocuklarda iki göz arasında miyop, hipermetrop veya astigmatizm gibi görme bozuklukları açısından 1.0-1.5 derecenin üzerinde fark olduğunda numarası yüksek olan gözde tembellik gelişebilir.
- Şaşılık kaynaklı ortaya çıkabilir. Gözlerden birinde kayma var ve diğeri normalse kayma olan gözde tembellik gelişebilir.
- Katarakt da göz tembelliği nedenleri arasındadır. Katarakt, yaşlılarda görülen bir sorun olarak bilinse de bebeklik ve çocukluk çağında da görülmesi söz konusudur. Katarakt olan göz bulanık göreceği için o gözde ambliyopi gelişebilir.
Göz Tembelliği Türleri Nelerdir?
Göz tembelliği türleri, ortaya çıkış nedenine göre sınıflandırılır. Buna göre ortaya çıkan türler, şu şekilde sıralanabilir:
- Şaşılık ambliyopi: Göz tembelliğinin en fazla görülen türü şaşılık ambliyopisi, anizometropik ambliyopi veya bu ikisinin birlikte olmasıdır. Şaşılık ve göz göz kayması aynı anlamdadır. Göz, olması gerekenden farklı hizada durur. Şaşılık sebebiyle beyin, görme sinyallerini algılayamaz. Bu durum da göz tembelliği denilen rahatsızlığı ortaya çıkarır.
- Anizometropik (Kırma) ambliyopi: Bu türde bir gözde rahatsızlık varken diğerinde yoktur. İki göz arasında görme farklılıklarından kaynaklı olarak beynin görüntüleri birleştirmesi zorlaşır. Beyin görme yeteneği daha fazla olan gözden sinyal alırken zayıf gözün sinyallerini devre dışı bırakır.
- Yoksunluk ambliyopisi: Bir gözde katarakt veya göz kapağı düşüklüğü gibi ışığın retinaya ulaşmasına engel olan bir problem varsa yoksunluk ambliyopisi olarak adlandırılır.
Kimler Risk Altındadır?
Ambliyopinin meydana gelme ihtimali bazı çocuklarda daha fazladır. Öte yandan bu rahatsızlığın doğuştan meydana gelme ihtimali de vardır. Ambliyopi riski şu durumlarda daha yüksektir:
- Erken doğan çocuklar
- Ailede ambliyopi öyküsü olanlar
- Ailede doğuştan katarakt ve göz hastalıkları öyküsü olanlar
- Gelişim geriliği olan çocuklar
Göz Tembelliğinin Belirtileri Nelerdir?
Göz tembelliğinin belirtilerinin erken dönemde fark edilmesi çok önemlidir. Bu nedenle bebek ve çocukların hareketleri takip edilmelidir. Göz tembelliği derinlik algısının zayıflamasına neden olur. Derinlik algısı zayıf olan çocuklar, etrafında yer alan varlıkların yakınlığını ve uzaklığını tarif etmekte zorlanır.
Gözün sık sık kırpılması, tek elle bir gözün kapalı tutulmaya çalışılması; ortaya çıkan belirtilerdendir. Gözlerin ovalanması ve bir yere bakarken gözlerin kısılması, söz konusu olabilir. Kıyafetlerin düğmeleri iliklenirken ya da kaşık-çatal tutarken zorluk çekilir.
Bakılmak istenen taraftan başka bir yöne doğru baş çevrilebilir. Yakın noktalara bakmakta isteksizlik, sürekli düşünce hali ve dikkatte dağılma da söz konusu olabilir.
Göz Tembelliği Tanısı Nasıl Koyulmaktadır?
Göz tembelliği tanısı, tam bir göz muayenesi yapılarak koyulur. Önce damlasız ve damlalı gözlük numarası tespit edilir. Hasta görme keskinliği düzeyi ölçülebilecek bir yaşta ise ne kadar gördüğü tespit edilir. Daha sonra ayrıntılı inceleme yapılır. Bu inceleme neticesinde şaşılık, katarakt gibi rahatsızlıkların varlığı anlaşılmaya çalışılır.
Göz tembelliği tanısı için kullanılan yöntemler, yaşa bağlı olarak değişiklik gösterir. Henüz konuşamayan çocuklarda katarakt varlığı, özel mikroskoplar veya göz reflelerindeki farklılıklar ile anlaşılır. Bebeklerde; bakışların sabitlenmesi, hareket eden nesnelerin izlenmesi şeklinde testler yapılır.
3 yaşından büyük çocuklarda göz tembelliğinin anlaşılması için resimlerden yararlanılır. Aynı zamanda harfler de test için kullanılır. Gözler sırayla kapatılarak gözdeki kusur anlaşılmaya çalışılır.
Göz Tembelliğinin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Göz tembelliğinin tedavisinde farklı yöntemler kullanılır.
Bebeklerde ve Çocuklarda Göz Tedavi Yöntemleri
Bebeklerde ve çocuklarda güçlü gözün kapatılması ile tedavi gerçekleştirilir. Böylece zayıf gören gözün daha iyi çalışması amaçlanır. Gözün odaklanması kolaylaşır. Yaşa göre kontakt lens ve gözlük kullanımı ile de iki göz arasındaki kırma kusuru farkı giderilmeye çalışılır. Böylece gözler arasında meydana gelen görüş farklılıkları ortadan kaldırılır.
Yetişkinlerde Göz Tembelliği Tedavisi Yöntemleri
Kontakt lens ve gözlük kullanımı, yetişkinler için yapılan tedavilerde de söz konusudur. Çocuk ve yetişkinlerde, cerrahi yöntemler de uygulanabilir. Cerrahi tedavide belli oranda risk de söz konusudur. Bu tedavi sayesinde göz kaslarının yeniden hizalanması mümkündür. Doğru tedavi sayesinde hastalığın iyileşmesi sağlanır. Ancak her zaman için erken tedavide daha etkili sonuçlar elde edilir.
Göz Tembelliğinin Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?
Göz tembelliğinin tedavisinde göz kapama, ortoptik tedavi ve göz damlası gibi farklı yöntemler kullanılır. Uygulanacak tedavi yöntemi, yaşa ve tembelliğe yol açan duruma bağlı olarak değişir. Göz tembelliği esas olarak 10 yaşa kadar tedavi edilebilir ve tedavi ne kadar erken başlanırsa o kadar başarılı olur. 10 yaşından sonra yapılan tedavilerin başarısı daha düşüktür.
Gözlük ya da Lens Kullanımı
Astigmat, miyop ya da hipermetrop gibi rahatsızlıkların söz konusu olduğu durumlarda, bu yöntemler tercih edilir. Bu yöntemler sayesinde gözde tembelliğe yol açan problemler ortadan kaldırılır.
Göz Kapama
Göz kapama tedavisi ile beynin zayıf gözden gelen sinyalleri daha güçlü algılaması amaçlanır. Bunun için güçlü durumda olan göz bantla kapatılır. Göz bandı, hekimin önerisine göre 2 ya da 6 saat süreyle kullanılır. Böylece her iki gözün de eşit seviyede görmesi sağlanır. Kapama tedavisi esnasında çocuklara resim ya da puzzle yapması önerilir.
Ortoptik Tedavi
Ortoptik tedavi, hastanede ve hekim tarafından yapılır. Bu yöntemde çalışmayan göz kaslarının daha güçlü hale getirilmesi amaçlanır. Bu yöntem sayesinde derinlik algısı da güçlendirilir. Hekim tarafından verilen talimatlara göre göz egzersizleri yapılır.
CAM Tedavisi
CAM tedavisi, kapama tedavisi ile birlikte uygulanır. Bu tedavide, siyah ve beyaz renkte olan bir kart kullanılır. Bu kart, şeffaf yapıda olan bir labirentin içerisinde çevrilir. Çocuk ise bir kalem kullanarak nasıl çıkış yapacağını bulur. Böylece zayıf olan göz daha güçlü hale gelir. Aynı zamanda odaklanma kolaylaşır.
Göz Damlası Kullanımı
Göz damlası kullanımı ile kapama yöntemi arasında benzerlik vardır. Bu yöntemde daha güçlü olan göze, damla damlatılır. Böylece görme gücü azaltılır. Çocuk, görmek için zayıf gözü kullanmaya çalışır. Bu yöntemin ışığa karşı hassasiyet ortaya çıkarması gibi olumsuz etkileri olabilir. Göz damlasının kullanımı, bant kullanma konusunda zorlanan çocuklarda uygulanan bir yöntemdir.
Cerrahi Operasyon
Göz tembelliğinde cerrahi müdahale, katarakt veya göz kapağı düşüklüğü varsa gerçekleştirilebilir. Gözlük kullanılmasına rağmen şaşılığın iyileştirilememesi durumunda da cerrahi müdahaleye ihtiyaç olabilir.
Nörovizyon Tedavisi
Göz tembelliğinde kapatma tedavisi, 9-10 yaşına kadar uygulanabilir. Bu nedenle 9-10 yaşından büyük çocuklar için nörovizyon tedavisi uygulanır. Bu yöntem aynı zamanda yetişkinler için de kullanılır. Nörovizyon tedavisi FDA tarafından onaylanmıştır. Aynı zamanda etkili bir yöntem olduğu da yapılan çalışmalar neticesinde ispatlanmıştır.
Tedavi, bilgisayar üzerinden uygulanır. Bilgisayara bir program yüklenir. Bu program, hekim tarafından yönetilir. 9-55 yaş arasında olan kişilerde uygulanması mümkündür. Beynin kontrast duyarlılığının artırılmasında etkilidir. Aynı zamanda görme keskinliği de artırılabilir. Görme kalitesi de iyileşir.
Nörovizyon tedavisinde şu detaylara dikkat edilir:
- Hastanın en az 9 yaşında olması gerekir.
- Görme seviyesinin en az yüzde 20 olması gerekir.
- Nörovizyon, gün aşırı olacak şekilde uygulanır. Her seans 30-40 dakikadır. Toplam seans sayısı ise kırktır.
- Seanslara hastanede başlanır. Diğer seanslar ise evde uygulanabilir.
- Tedavi, 3-4 ay içerisinde biter. Bu süreçte doktor kontrollerinin aksatılmaması önemlidir.
- Görme keskinliği, tedavi sonunda birkaç dereceye kadar artar.
Göz Tembelliği Konusunda Sıkça sorulan Sorular
Göz tembelliği konusunda pek çok bilinmeyen detay vardır. Aileler bu hastalık konusunda dikkatli olmalıdırlar. Bu sayede bebek ve çocukların göz tembelliğinden ve benzer hastalıklardan korunması daha kolay olur.
Göz Tembelliği Tedavi Edilmediğinde Ne Olur?
Göz tembelliğinin tedavi edilmemesi halinde yaşanan görme bozukluğu kalıcı bir hal alır. Bunun yanı sıra üç boyutlu görme becerisinin kalıcı olarak kaybedilmesi de söz konusu olabilir. Böyle durumlarla karşılaşmamak için çocukluk döneminde hastalığın fark edilmesi ve gerekli tedaviye bir an evvel başlanması gerekir.
Göz Tembelliği Geçer mi?
Göz tembelliği, doğru tedavi uygulandığı takdirde geçer. Ancak hastanın takip edilmesi gerekir. Tedavisi tamamlanan çocukların 10-12 yaşına kadar izlenmesinde fayda vardır.
Göz Tembelliği İlerler mi?
Göz tembelliğinin ilerlemesi, tedavinin erken dönemde yapılmaması halinde söz konusu olur. Tedavi zamanında yapılmazsa görme kusuru kalıcı hale gelir. Bir gözde ortaya çıkan sorun, diğer gözü de etkileyebilir. Bu durumda diğer gözde de kalıcı bir hasar meydana gelebilir.