English
Vitreus latince bir kelime olup Türkçesi “camsı veya cam gibi” anlamına gelmektedir. İnsanlar ve diğer omurgalı canlılarda lens ile retina arasında bulunan boşluğu dolduran berrak jeldir. İnsan gözünün hacim olarak %80’inini vitreus oluşturur. Genellikle “vitreus sıvısı”, “vitreus jeli” ya da sadece “vitreus” olarak adlandırılmaktadır. Vitreus retinaya yapışık halde bulunmaktadır. Bazen kornea ve lens arasında bulunan göz sıvısı (aköz humor) ile karıştırılabilmektedir.
Vitreus Jelinin Yapısı Nasıldır?
İnsan vitreusunun %98-99’unu su oluşturur. Vitreusun geri kalanını kolajen fibrilleri, kolajen olmayan proteinler, tuz ve şeker oluşturmaktadır. Kolajen olmayan yapısal proteinler, kolajen fibrillerine kıyasla daha az miktarda bulunur. Vitreusun kolajen lifleri tip II kolajen en çok olmak üzere tip V, IX ve XI’i de içeren çapraz bağlı karmaşık bir ağ yapısı oluşturur. Bu karmaşık yapı vitreusun hem jel yapıya kavuşmasını hem de şeffaf olmasını sağlar. Ayrıca vitreusun damar içermemesi de şeffaf olmasında önemlidir.
Vitreusun Yapısı Neden Bozulur?
Vitrusun yapısı esas olarak yaşlanma ile bozulmaktadır. Şeker hastalığı gibi retinadan vitreusa kanamaya yol açan bazı hastalıklarda, miyopide ve vücut yağ metabolizmasının anormalleştiği bazı hastalıklarda bu bozulma hızlanmaktadır. Yaşlanmaya vitreus jelinin dehidrasyonu eşlik eder ve bu durum genellikle sıvılaşma (likefaksiyon) olarak adlandırılan bir süreçte vitreusun merkezinde sıvı ceplerinin oluşmasına yol açar. 40-49 yaş arası bireylerin %25’inde, 80-89 yaş arası kişilerde ise %62’ye varan oranda vitreusun yarısından fazlasının sıvılaştığı tespit edilmiştir. Yaşlanma ile birlikte vitreusta meydana gelen bir başka değişiklik ise kollajen diziliminin bozulmasına bağlı olarak ortaya çıkan katılaşmalardır. Bu alanlar ışığı geçirmezler ve hasta tarafından gözde uçuşan cisimlerin varlığı olarak hissedilirler.
Vitreus Bozukluğu ile Ortaya Çıkan Hastalıklar Nelerdir?
Vitreusun yapısının bozulması ile gözde vitreus hastalıkları ortaya çıkabildiği gibi buna bağlı olarak gözümüzde başka hastalıklarda ortaya çıkabilmektedir.
Vitreus Dejenerasyonu
Yukarıda da bahsettiğimiz vitreusun yapısının yaşla birlikte bozulmasına vitreus dejenerasyonu adı verilmektedir. Vitreus dejenereasyonu yaşla birlikte herkeste ortaya çıkan normal bir yaşlanma sürecidir. Vitreus dejenerasyonu birbiri ile ilişkili iki süreçte gerçekleşmektedir. Birincisi sinkizis adı verilen vitreusun sıvılaşması yani likefaksiyonudur. İkincisi ise sinerezis adı verilen vitreus içerisinde şeffaf olmayan katılaşmaların (opaklaşmaların) oluşmasıdır. Hastalar sinkizisi hissedemezken eşzamanlı olarak gelişen sinerezis gözde uçuşan cisimler olarak hissedilmektedir.
Gözde uçuşan cisimler hakkında detaylı bilgiyi “Gözde Uçuşan Cisimler Görmenin Nedenleri ve Tedavisi” yazımda bulabilirsiniz.
Asteroid Hyalozis
Asteroid hyalosis, vitreusta klinik olarak en sık gözlenen anormal dejeneratif opaklaşmadır. Vitreus boşluğunda çok fazla sayıda biriken küçük, krem, beyaz veya altın renkli küresel cisimlerdir. Bazen o kadar çok sayıda olurlar ki göz dibindeki yapıların ayrıntılı muayene edilmesini bile engelleyebilirler. Fakat ilginç olarak normal yaşlanma ile ortaya çıkan vitreus opasiteleri hastalar tarafından uçuşan cisimler olarak hissedilirken çok daha fazla sayıda olan asteroid hyalosis opasiteleri hastalar tarafından çok nadiren hissedilir.
Asteroid hyalosis görülme sıklığı %1,0-%1,2’dir ve yaşla birlikte sıklığı artar. Asteroid hyalosis, hastaların %90’ında tek gözü etkiler.
Vitreus Dekolmanı
40 yaşından sonra göz boşluğunun hacmi kabaca sabit kalırken, vitreus jelinin hacmi yaşla birlikte doğrusal olarak azalır. Hacimce küçülen vitreus zamanla yapışık olduğu retinadan ayrılır yani vitreus dekolmanı gelişir. Bu durum arka vitreus dekolmanı veya arka hyaloid ayrılması olarak da isimlendirilir. Vitreus dekolmanı da normal bir yaşlanma sürecidir ve 50 yaş üstünde %53 oranında görülürken 65-85 yaşları arası %66 oranında görülmektedir.
Vitreus dekolmanı normal bir süreç olsa da bazen gözde önemli hastalıklara da yol açabilmektedir. Bunlar vitreomaküler traksiyon sendromu, makula deliği, retina yırtığı – retina dekolmanı ve vitreus hemorajisidir.
Vitreomaküler Traksiyon Sendromu
Bu hastalık, vitreus retinadan ayrılırken makulayı yani sarı noktayı (görme noktasını) çekmesi ve yapısını bozması anlamına gelmektedir.
Daha fazla bilgiyi “Vitreomaküler Traksiyon Sendromu Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?” yazımda bulabilirsiniz.
Makula Deliği
Makula deliği veya makuler hole, makuladaki (sarı nokta, görme merkezi) hücrelerinin tam kat şekilde bütünlüklerinin bozulması ve makulanın tam ortasında bir delik oluşmasıdır. Bu hastalık merkezi görme de ciddi kayıplara yol açabilir.
Daha fazla bilgiyi “Makula Deliği Nedir? Makula Deliği Belirtileri ve Tedavisi Nedir?” yazımda bulabilirsiniz.
Retina Yırtığı – Retina Dekolmanı
Vitreus retinadan ayrılırken makula dışında kalan alanlarda bir parça koparırsa retina yırtığı oluşur. Bu yırtıktan vitreusun sıvılaşmış kısmı retina altına girerse de retina ayrılması anlamına gelen retina dekolmanı oluşur.
Daha fazla bilgiyi çok daha detaylı yazarak hazırladığım “Retina Yırtılması” ve “Retina Dekolmanı” yazılarımda bulabilirsiniz.
Vitreus Hemorajisi
Vitreus jelinin içine doğru oluşan tüm kanamalar vitreus hemorajisi olarak isimlendirilir. Vitreus hemorajisi en sık olarak şekere bağlı yani diyabetik retinopatiye bağlı oluşur. Vitreus hemorajisine sebep olan diğer hastalıklar ise retina ven tıkanıklığı, retina yırtığı ve retinal makroanevrizmadır. Çok nadiren vitreus dekolmanı sırasında retina yırtığı olmadan da vitreusun bir damarı çekmesine bağlı vitreus hemorajisi gelişebilir.
Vitreus kanamalarının kendiliğinden çekilmesi için 1 ay kadar beklenebilir. 1 ay içerisinde çekilmeyen kanamalar vitrektomi ameliyatı ile tedavi edilir. Fakat retina yırtığına bağlı olan kanamalarda çok daha erken dönemde ameliyat yapmak gerekebilir.
Vitrektomi ameliyatı konusunda aklınıza takılan sorulara “Vitrektomi Ameliyatı Nasıl Yapılır? Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci” yazımda cevaplar bulabilirsiniz.
Vitreus Bozukluklarının Tedavisi Nasıl Yapılır?
Vitreus dejenerasyonunun daha geç ve daha sağlıklı bir zeminde gelişmesi için öncelikle herkesin günlük sıvı alımını 2-3 litre olarak yapması gerekir. Kolajen içeriği bol olan sakatat, kemik suyu, kırmızı et, beyaz et, yumarta beyazı, süt ve süt ürünleri tüketmekte kolajen yapısının korumasına destek olur. Ayrıca vitreustaki kolajen yapısını destekleyen takviye edici ürünler kullanılabilir.
Vitreus yapısının bozulmasına bağlı olarak gözde uçuşan cisimler, vitreomaküler traksiyon sendromu, makula deliği, retina yırtığı – retina dekolmanı ve vitreus hemorajisi ortaya çıkarsa da bu konularla ilgili yazılarımda belirttiğim algoritmalara göre tedavileri yapılır.